mardindesoznisansugun

Mardin'de Söz - Nişan - Düğün

Medeniyetin beşiği sayılan Mezopotamya’nın kuzeyinde yer alan Mardin dünyanın değişen düzenine ayak uydurabilmiş ve bugünlere bünyesinde barındırdığı gelenekleriyle, gelişime duyarlı oluşuyla gelebilmiştir.

Mardin ili Nusaybin ilçesinden kuzeye giden tarihi yol üzerindeki Midyat, tarih dönemlerinde güneyden Diyarbakır ve Bitlis’e doğru giden yoldaki konumuyla önemli bir istasyon olmuştur. Kentin varlığı, Asur döneminden bu yana bilinmektedir. Bugün de Cizre yönünden gelip Tûr Abdin’i aşarak Diyarbakır ve Mardin’e giden yol üzerinde bir kavşaktır

Mardin sıra ile Pers, Bizans ve Arap hakimiyeti altında kalmıştır. Bu milletlerin dil, din ve gelenekleri Mardin yöresini etkilemiştir.

Düğün Adetleri Dinsel ve töresel yapı, evlenme geleneklerinde de etkili olmaktadır. Yörede farklı toplumsal kesimlerden, inanç topluluklarından gençlerin birbiri ile evlenmesine ender rastlanır. Görücülük, başlık ve büyük harcamalarla yapılan geleneksel düğünler günümüzde de sürmektedir. Artık yapılmayan fakat yöre düğünlerinin değişmeyen öğelerinden nişan bohçası, gelin çarşafı ya komşudan ödünç alınmakta ya da karşılık gösterilerek emanetçiden sağlanmaktadır. Kızların evlilik çağı ergenlik dönemine girmeleriyle başlar. Erkekler 18–20 yaşlarında evlenir.

Evlilik çağına gelen delikanlıyı evlendirmeye karar veren ailesi, ona uygun bir eş bulabilme arayışına çıkar. Mardin’de kızla oğlanın daha önce görüşüp tanışması, evlilik öncesi arkadaşlık veya evlilik hususunda anlaşması söz konusu değildir. Oğlan evi, kız evlerini ziyaret ederek uygun bir aday arar. Bu olaya "dünür gezme", gidenlere de görücü denir. Beğenilen ve oğullarına alınması kararlaştırılan kızın ailesinden istenmesine gidilmeden önce, kız tarafının evliliğe sıcak bakıp bakmadığını öğrenmek üzere hatırı sayılır, her iki aileyi tanıyan orta yaşta bir kadın kız evine gönderilir.

Oğlan tarafının isteğini iletip, üç gün sonra gelmek üzere kız evinden ayrılır. Üç gün sonra kız evine aracı kadın bir daha gönderilerek haber alınır. Haber olumlu ise oğlan evi, hatırı sayılır birkaç dost aile ile kız evine gider. Kız ailesi gelenlere ikramlarını sunarken bu arada kızlarını da konuklara göstermiş olur. Bu sayede oğlan kızı daha yakından görür. Oğlan kızı beğenirse ailesiyle işaretleşir ve oğlanın ailesi kız tarafına oğlanın kızı beğendiğini söyler. Kız tarafı oğlanı soruşturmak için 15 gün mühlet ister. Kız tarafı evet cevabını verecekse defter yazılır. Bu defter 15 gün sonra gelen aracı kadına verilir. Oğlan tarafı defteri alıp inceler ve yapabileceklerini bir taslak halinde çıkararak deftere işleyerek geri gönderir. Eğer anlaşılırsa kızın da rızası alınarak olumlu cevap verilir. Oğlan tarafı kız evine geldiği zaman resmi tören başlamış demektir. Bu tür toplantılar kadınlı erkekli olur. Akşam yemekten sonra oğlan tarafı kız evine gider. Kız tarafı misafirlere kahve, çay, pasta, börek, meyve, kuru yemiş ikram eder. Kız istenir, verilir ve söz kesilmiş olur.

Söz kesildikten sonra ağız tadı olarak oğlan tarafının getirdiği tatlılar yenir. İki aile nişan (şerbet) tarihine karar verir. Nişan öncesinde çarşıya çıkılarak defterde istenilenlerin nişan töreni için olan bölümü alınır. Ayrıca nişan şekeri (kelle şeker) alınır. Nişan töreninin tüm mali külfeti erkek tarafına aittir. Nişanda, kız ve oğlan tarafının birbirlerine bohça değiş tokuşu vardır. Bohçalarda kız tarafı, oğlan için tam takım elbise hazırlamış, erkek tarafı da aynı şekilde kız için tam takım elbise, yanında nişan için alınan eşyalar siniye yerleştirilir. En üstte de kelle şeker koyulur. Ayrıca 1 çuval şeker gönderilir. Kelle şeker nişan töreninde ikram edilen şerbetin içine atılarak şerbet kısmen tatlandırılır. Yüzükler ve takılar takılır, şerbet ikramı edilir. Nişan töreninden sonra düğün tarihi belirlenir ve düğün hazırlıklarına başlanır. Bu arada damadın gelin tarafında rahat gidip gelebilmesi için imam tarafından dini nikâh kıyılır. Düğüne bir hafta kala kızın çeyizleri kız evinde sergilenir. Bu arada oğlan tarafından bir grup kadın kız evine gelerek bu seyrin tespitini yapar ve defter denilen belge hazırlar. Bu ikinci defter belgesidir. Gereken taahhüt ve ona teslim edilen malların bir dökümüdür. Defterin içeriğinde 10 havlu yazılmışsa ve havlunun değeri 500.000 bin lira ise bu deftere 5.000.000 olarak yazılır. Bu şekilde abartılan ve şişirilen bu rakamlar evlendirilen kızın ne kadar değerli olduğunun bir kanıtı gibi gösterilir.
Düğün haftası salı günü başlar, cumartesi sabahı biter. Salı akşamı küçük kına gecesidir. Erkek evinde yapılır. Damadın yakın akrabaları kendi aralarında eğlenirler. Bazı ailelerde, salı akşamında yapılan kına gecesinde, gelin adayının saçlarına kına sürülür. Çarşamba gecesi büyük kına gecesi damadın evinde yapılır. Damat evinin bahçesinde odundan büyük bir ateş yakılır. Gençler ateşin etrafında oynar, eğlenir. O gece, erkek evinin hazırladığı kına, gelinin evine grup halinde altın, hediye ile birlikte götürülür. Götürülen altın gelinin avucuna yerleştirilip, eline kına yakılır, oynanır, türküler söylenir. Bir miktar kına alınarak geri gelinir. Gelin evinden gelen kınadan damadın sol elinin serçe ve yüzük parmaklarına sürülür.

Perşembe günü gelinin geleceği düğün günüdür. Damadın evinde çalgılı bir düğün kurulur, sofralar hazırlanır, kurbanlar kesilir, etler dağıtılır ve hane halkı için bol miktarda etli yemek ve pilav yapılır. Yemeklerin yanında genellikle zerde adı verilen bir tatlı yapılır. Öğlen kurulan yemek akşama kadar devam eder. Akşama doğru damat, evin avlusunun orta yerine konan bir sandalyeye oturtulur. Damat tıraşı yapılır. Damat tıraşı için berber, mümkün olduğu kadar elini ağır tutar. Eğlenceler eşliğinde damat tıraş olur ve bahşiş toplanır. Kız evinde gelin hazırlanır, hava kararmak üzereyken damat evi kızı almaya gelir. Gelin hazırlanırken erkek kardeşi veya babası kemerini bağlar ve ona mutluluk dileğinde bulunur.

Damat tarafından gelen düğün alayı içinde damadın yakınlarından iki hanım gelinin koluna girerler, gelinin önünde lüks lambası yanık vaziyette, en önde götürürler. Damadın evinin önüne gelinir, düğün alayı kapının dışında gelinle birlikte bekler. Damat evin yüksek bir yerinde gelinin başına şekerleme, bozuk paralı serper. İçi bozuk para ve şekerle dolu olan bir testi kaynana tarafından gelinin eline verilir ve yere çarparak kırması istenir. Gelin testiyi yere çarparak kırar. Testi kırma olayı uğur olarak nitelendirilir. Testiden etrafa saçılan para ve şekerleme bereket ve uğur olarak nitelendirildiği için düğüne gelen herkes para ve şekerleme almak ister ve düğün sona erer. Cuma sabahı, sabahiye günüdür. Gelin kayınbaba ve kayınvalidenin ellerini öper. Anne, baba tarafından geline hediye verilir. Bu hediye genelde altından oluşur. Düğünde takı takamamış olanlar sabahiye günü gelerek, hediyelerini verirler. Bir gece evvel evlenmiş olan gelin süslenir ve koltuğa oturtulur. Gelen misafirler geline bakar. Öğleden sonra damat evinde sofra açılır, yatsıya kadar devam eder.
Mardin'de yakın bir tarihe kadar düğünler üç gün üç gece sürerdi. Bu süreçte oğlan evinde yemekler pişer ve her tür ikramda bulunulurdu.